Áhrif hagstæðra orkuaðstæðna íslendinga á vistvænismat bygginga

Við Björn Marteinsson hlutum styrk í dag frá Umhverfis- og Orkusjóði Orkuveitu Reykjavíkur til rannsókna á vistvænimati bygginga á Íslandi.  Það er algjör grundvöllur þess að skapa raunverulega vistvænar byggingar á Íslandi, að skilja hvaða þættir menga við gerð og rekstur þeirra.  Við getum ekki tekið blint upp lausnir erlendis frá (nú hljóma ég eins og Jón Sigurðsson í sjónvarpsauglýsingu) þar sem orkuþátturinn - stærsti einstaki þátturinn í vistvæni - er jafn sérstakur hér og raun ber vitni.

Hér fyrir neðan er verkefnislýsingin eins og hún fylgdi umsókninni. 

Allar athugasemdir og ábendingar varðandi verkefnið eru vel þegnar:

Vistvæni (sustainability) bygginga næst með samþáttun tveggja þátta: Vistvæni í efnisnotkun og vistvænna hönnunarþátta (design strategies). Varðandi efnisnotkun er horft til endurnýtanleika efna, framleiðsluaðferða, hráefna, líftíma og flutningskostnaðar.  Bæði er horft á orkunotkun og hráefnanotkun í því mati.  Vistvænir hönnunarþættir eru víðtækar útfærslur í hönnun sem stuðla að því að lámarka orkunotkun, bæði á byggingartíma og líftíma, hámarka efnisnýtingu og líftíma og síðast en ekki síst, vinna með umhverfisþáttum við að ná áðurgreindum markmiðum. 

Miklar og víðtækar rannsóknir hafa verið stundaðar, bæði vestan hafs og austan til að þróa vistvænar byggingarvörur og – hönnunarþætti, og má rekja amk. 40 ár aftur í tímann.  Þessar aðferðir og efni eru farin að rata inn í íslenska hönnun, þótt í litlu mæli sé.  Það er hinsvegar ljóst að íslenskar aðstæður eiga fátt sameiginlegt með þeim aðstæðum sem finnast, hvort sem er á meginlandi Evrópu eða í Bandaríkjunum.  Stærsti einstaki þátturinn er orkan.  Þar sem olíu eða kolum er brennt til orkuvinnslu, verður orkuþátturinn ríkjandi í öllu mati á vistvæni húsa, og getur réttlætt mikinn vistvænan tilkostnað í byggingu hússins, sé litið á líftímann í heild (Life Cycle Analysis method).  Ísland hefur þá sérstöðu að nánast öll orka til húshitunar er fengin með endurnýtanlegum orkugjöfum og vistvænn stofnkostnaður er lágur.   Það er því ástæða til að skoða hvort íslenskar byggingar teljist sjálfkrafa vistvænar vegna tegundar orkunotkunar, eða hvort meira þurfi til.  Í þessu samhengi er sérstaklega áhugavert að skoða áhrif langra flutningsleiða til landsins á notkun flutningsorku sem hluta af heildarorkunotkun vegna byggingar. 

Markmið þessa verkefnis skiptum við í tvo hluta: Að varpa ljósi, allmennt séð, á áhrif orkuaðstæðna á vistvæni bygginga á Íslandi.  Hinsvegar, að staðfæra og kortleggja vistvænar hönnunaraðferðir fyrir íslenskar aðstæður. Báðir verkefnishlutar eru unnir samsíða; meistaranemi í verkfræði mun skoða orkusamanburðinn en arkitektanemi hönnunaraðferðirnar; 

1.Metin verða jákvæð áhrif íslenskrar orkuframleiðslu á  orkuþátt Life Cycle analysis (LCA) útreikninga fyrir íslenskt húsnæði og neikvæð áhrif aðflutnings byggingarefna til Íslands á LCA útreikningana hinsvegar.  Leitast verður við að fá almennar niðurstöður, sem hægt er svo að beita til að skilja samspil þessara þátta við ákvarðanatöku um vistvæn markmið.  T.d. hvaða áhrif 50% aukning í einangrun húsnæðis, með aðfluttum einangrunarefnum, hefur raunverulega á LCA byggingar á íslandi.  Að hversu miklu marki vegur orkusparnaðurinn á móti fórnarkostnaði við aðflutning einangrunarefna? 

2.Teknar verða saman og kortlagðar þær hönnunaraðferðir sem þróaðar hafa verið og þær flokkaðar s.kv. markmiðum og forsendum verkefnisins.  Samhliða Þegar fyrsta hluta er lokið verður hægt að meta þær hönnunaraðferðir sem fyrir liggja og hafna þeim, staðfæra eða samþykkja óbreyttar.  Samhliða því mati þarf svo að skoða niðurstöður álagsrannsóknanna, og meta að hvaða marki þessar hönnunaraðferðir bregðast við íslenskum veðuraðstæðum og hvort ástæða sé til að þróa séríslenskar hönnunaraðferðir til að bregðast við þessum aðstæðum. 

Niðurstöðurnar eru nauðsynlegur hlekkur í því að staðfæra erlendar aðferðir á íslenskar aðstæður; og eru nauðsynleg viðbót í kennslu í báðum háskólunum og ennfremur  nauðsynlegar þeim aðilum sem sækja menntun sína erlendis.  r  munu nýtast í kennslu í báðum háskólunum.  Niðurstöður verða birtar sem yfirlitsrit um aðferðir til hönnunar vistvænna bygginga á Íslandi. Í síðari verkefnum væri áhugavert að skoða álag á Íslenskar byggingar, meta hvaða veðurfarsþættir valda mestri áraun á byggingarefni og áhrif þessa á orkunotkun og niðurbrot efna.