Arkitektúr fáfræðinnar í Austurstræti

 Það hefur verið merkilegt að fylgjast með umræðunni í kjölfar brunans í Austurstæti fyrir viku.  Borgarstjóri vill fá byggingarnar aftur - en ekki rekstraraðilana en Hrafn Gunnlaugsson og fleiri kalla eftir "glæsilegu" háhýsi.

Eru þetta einu kostirnir?  Höfum við bara val á milli alls eða einskis?  Er skipulagshugsunin og skilningur á borgargerð á Íslandi svo dapur að valkostirnir eru annarsvegar að fylgja í blindni því borgarlandslagi sem fortíðin gaf okkur eða að engar reglur eða velsæmi gildi, heldur ríkji fjármagnið eitt?

 Áhugi Borgarstjóra á endurreisn gamla Landsréttarhússins (Pravda) er efni í dálitið merkilega vangaveltu.  Menningarlega var þetta hús löngu dautt; Formlega séð var húsið augnstungið og kvistbætt og fátt eftir sem minnti á uppruna þess annað en smæð þess.  Efnislega voru eftir eitt eldstæði og nokkrar spýtur.    Við bætist að bruni þess var alger og því engar minjar eftir til að vernda eða viðhalda.  Engu að síður spretta stuðningsmenn endurbyggingar/eftirhermu upp úr hverju skúmaskoti eins og slíkt sé algerlega rökrétt ferli.   Á sama tíma samþykkja Borgaryfirvöld steinþegjandi og hljóðalaust niðurrif húsa við Laugaveg og belgmikla verslunarklumpa í staðinn.  Er það sem danir byggðu merkilegra en það sem íslendingar byggðu? Meir að segja þegar ekkert er eftir af því danska?  Þarna stendur eftir auð lóð og menningararfleifð sem er töpuð og er búin að vera töpuð lengi.  Brunar, ásamt fjármagni og tækniframförum, eru áhrifamestu endurnýjunaröfl borga.  Engum er greiði gerður með að reisa eftirlíkingu af gamla húsinu þarna. 

Er þá bara 60 hæða turninn eftir sem möguleiki?

Borgir eru samtal milli kynslóða, stétta og hugmynda og málfræði þeirra samræðna eru þær skipulagsreglur sem gilda á hverjum tíma (því tungumál þróast jú líka).  Það er í gegnum hefðir, menningu og virðingu fyrir þessu tungumáli sem við finnum lausn á því hvað eigi að gerast á þessum reit.  Með því að skoða og skilja borgina og hvert við viljum að hún þróist þá er ekkert vandamál að svara því hvað eigi að rísa á þessari lóð.   Valkostirnir eru ekki bara 2; allt eða ekkert.  Skipulags- og borgarfræði hafa öll þau tæki og tól sem þarf til að ramma in kröfur um hvað sé æskilegt að rísi á þessum stað.  Þar vinna menn úr samhenginu við nálæga byggð, með hliðsjón af því sem er og því sem verður, flétta þar inn kröfum um skjól og sól sem og kröfum m.a. Borgarstjóra um nýtingu.  Þessi ákvarðanataka rammar svo inn þá uppbyggingu sem þarna getur átt sér stað.

Bruninn hefði getað komið á verri tíma, því heildarendurskoðun á sér stað um hvað Lækjartorg eigi að verða og endurnýjun á þessari lóð getur skoðast í samhengi við það.  Lagaleg og praktísk atriði um gildandi skipulag, bætur og samninga við núverandi eigendur eru smáatriði sem auðsótt er að leysa, eins og spilasalsmálið í Mjóddinni sýndi. 50-100 ár af röngu húsi á þessum reit er það ekki. 

 P.s.

Stórkostlegt var að sjá Stöð 2 hlaupa 1.apríl nokkuð seint, þann 24. s.l. í hádegisfréttum.

http://veftivi.visir.is/veftivi/main.do?treeId=19001&progId=31907

Undir fyrirsögninni "Háhýsi í stað gömlu húsanna í miðbænum" er sagt að:

"Arkitektar og skipulagsfræðingar kasta nú á milli sín margskonar hugmyndum í þessum efnum.." og með sýnd photoshop unnin mynd sem fréttastofunni ku að hafa borist þennan morgun.  Myndin sýnir 3.flokks 22 hæða skrifstofubyggingu sem hefur verið troðið á lóðina og grínið kórónað með bílastæðum á Lækjartorgi.

Það kann að vera að Stöð 2 vilji með þessu æsa upp í umræðu menn eins og mig - og þá hefur það tekist.  Satt að segja vona ég það, því hinn valkosturinn; að nokkrum manni detti í hug að þetta sé alvöru tillaga, frá fagmanni, um það sem koma eigi ber vott um slíka blindni á skipulag og arkitektúr að viðkomandi þarf á hjálp að halda sökum fagurfræðilegrar blindu.  Myndin er augljóslega gerð sem innanbúðagrín einhverstaðar og hefur af hrekk verið send á Stöð 2.

Hitt sem er áhugavert og styður vanþekkingarkenninguna er sú hugmynd að nú sitji arkitektar og skipulagsfræðingar sveittir við að teikna tillögur af risavöxnum nýbyggingum og kasti þeim á milli sín eins og eitthvað frímúrarafélag sem hafi eitthvað um þetta að segja.  Ja gott væri ef satt væri.

Staðreyndin er sú að arkitektar hafa annað að gera en að teikna hús sem enginn vill að þeir teikni, né heldur erum við mikið í því að senda hönnunartillögur okkar á milli.  Það er hinsvegar nokkuð um það að í þessu fagi séu fagbrandarar eins og í öðrum fögum, þeir eru hinsvegar oft á myndrænu formi.  Það að sjónvarpsstöð skuli ekki bera skyn á myndrænan brandara er áhyggjuefni.